Een bruggenbouwer is heengegaan – maar zijn bruggen blijven staan
Met het overlijden van paus Franciscus verliest de wereld niet alleen een religieus leider, maar vooral een moreel kompas. Iemand die zijn positie gebruikte om te verbinden in plaats van te verdelen. Een paus van het volk, een man van eenvoud en moed, die een nieuwe taal van nabijheid sprak in een tijd van afstand. Als moslims voelen we zijn heengaan als een verlies. Als bruggenbouwers voelen we vooral dankbaarheid.
Paus Franciscus koos radicaal voor barmhartigheid. Hij gaf stem aan mensen die vaak niet gehoord worden: de armen, de vluchtelingen, de zieken, de eenzamen. Maar hij gaf ook ruimte aan de Ander – aan andersdenkenden, andersgelovigen. Hij wist dat waar dialoog oprecht gevoerd wordt, bruggen ontstaan. Bruggen die mensen samenbrengen boven ideologische, religieuze en culturele verschillen heen. Een inspiratiebron dat ons ook zal blijven voeden.
Zijn historische ontmoeting met grootimam Ahmed el-Tayeb in Abu Dhabi en de ondertekening van het Document over de Menselijke Broederschap was voor ons een kantelmoment. Daar werd niet enkel een verklaring afgelegd, maar een deur geopend. Naar wederzijds respect, naar gedeelde menselijkheid. Die verklaring leeft voort, ook in het werk dat vele moslims doen: bruggen slaan tussen mensen, media, gemeenschappen, religies en werelden die te vaak naast elkaar bestaan.
Wat ons het meest raakt, is dat paus Franciscus geen pauze nam van zijn principes. Hij wás zijn boodschap. Zijn keuze om sober te leven, zijn nadruk op gerechtigheid, zijn zachte maar krachtige taal – ze maakten van hem geen perfecte paus, maar wel een geloofwaardige. In tijden van wantrouwen en cynisme had hij het lef om te blijven geloven in goedheid. In mensen. In dialoog. In verandering.
Ook zijn inzet voor het klimaat verdient hier nadrukkelijk erkenning. Met zijn encycliek Laudato Si’ riep hij op tot een ecologische bekering: niet enkel technologisch of economisch, maar spiritueel. Hij herinnerde ons eraan dat zorg voor de aarde geen optie is, maar een morele plicht – en dat ecologische rechtvaardigheid hand in hand gaat met sociale rechtvaardigheid. Zijn woorden raakten een snaar, ook ver buiten de katholieke wereld. Hij liet zien dat geloof nooit losstaat van de wereld waarin we leven, en dat spiritualiteit ook verantwoordelijkheid betekent.
In zijn latere encycliek Fratelli Tutti bracht hij zijn hele visie samen in één oproep: wees broeders en zusters van elkaar. Die eenvoudige, maar radicale gedachte – we zijn allen verbonden– is misschien wel zijn diepste erfenis. Ze overstijgt grenzen van geloof, taal, nationaliteit en afkomst. Ze vraagt ons om onszelf niet langer als eiland te zien, maar als deel van een groter geheel.
In herinnering aan de geest van wederzijds respect en mededogen, heeft paus Franciscus consequent deze waarden verdedigd. We herinneren ons het bezoek van de heer Fethullah Gülen aan het Vaticaan en zijn ontmoeting met de inmiddels overleden paus Johannes Paulus II in 1998. Deze historische ontmoeting was een krachtig symbool van het belang van dialoog, wederzijds begrip en respect tussen verschillende religies en culturen. Deze waarden worden levend gehouden door de vrijwilligers van de Hizmet-beweging.
In onze werking met Platform B en Fedactio Limburg proberen we, op onze bescheiden manier, iets van die geest voort te zetten. Door ontmoetingen te organiseren tussen mensen van verschillende levensbeschouwingen. Door verhalen te delen. Door aandacht te vragen voor kwetsbaarheid en veerkracht. En telkens weer merken we dat het verlangen naar verbinding sterker is dan het lawaai van verdeeldheid. Net zoals paus Franciscus dat zo vaak heeft aangetoond.
Vandaag treuren miljoenen mensen wereldwijd – christenen, katholieken, mensen van geloof en mensen van goede wil. Maar zijn dood is niet het einde van zijn werk. Zijn bruggen blijven staan. En het is aan ons om eroverheen te blijven gaan, en nieuwe bruggen te bouwen. In het groot en in het klein. In onze steden, onze scholen, onze buurten – maar ook in onze harten.
Rust in vrede, paus Franciscus. Dank u voor uw licht in een soms donkere wereld. Uw erfenis leeft voort. In Rome. In Buenos Aires. In Jeruzalem. In Mekka. En ja – ook hier, in het hart van Vlaanderen.